Hoe krijg je coeliakie? Waarom ontwikkelt de 1 wel coeliakie en de ander niet? Hierin spelen heel veel factoren een rol. Genetische factoren, maar ook het immuunsysteem en factoren van buiten af. Ik schreef er al diverse blogs over. In dit artikel zet ik ze duidelijk op een rijtje.

Zwarte zwanen bestaan niet?

Voorafgaand: In mijn artikelen zeg ik vaak ‘het is niet aangetoond dat …‘. Dat betekent niet dat er geen onderzoek naar is gedaan. Dat betekent het tegenovergestelde: Er is onderzoek geweest waarin geprobeerd is te bewijzen dat het zo is. Dit is echter niet gelukt.
Proppers legde het als volgt uit: Je wilt bewijzen dat alle zwanen wit zijn. Je hebt immers in je leven alleen maar witte zwanen gezien. Echter, dit bewijst niet dat zwarte zwanen niet bestaan. Zolang je niet alle zwanen gezien hebt, is niet uitgesloten dat er ook zwarte zwanen zijn.

Samenspel van genen, immuunsysteem en omgevingsfactoren

De belangrijkste conclusie is dat er niet één trigger aan te wijzen waardoor coeliakie ontstaat. Het is eerder een samenspel van verschillende factoren van genen, immuunsysteem en omgeving. Toch zijn er een aantal factoren aan te wijzen. Maar vaak ook spreken onderzoeken elkaar tegen.

Coeliakie-genen

Om coeliakie te ontwikkelen, heb je het HLA-DQ2 en/of -DQ8 gen nodig. Daarnaast zijn er nog een paar andere, minder voorkomende genen, zoals HLA-DQ7.
– 35% van de bevolking heeft dit gen, slechts 1% ontwikkeld coeliakie.
– 80-85% van de eerstegraads familieleden van coeliaken heeft dit gen, slechts 5-20% ontwikkeld coeliakie. (9)
Je kan het coeliakie-gen krijgen van 1 ouder (hetrozygoot) of van 2 ouders (homozygoot). Iemand met hetrozygoot HLA-DQ8 heeft veel minder kans om coeliakie te ontwikkelen dan iemand met homozygoot HLA-DQ2.8
Afhankelijk van het gentype wordt bepaald hoeveel kans iemand heeft om coeliakie te ontwikkelen. (2, 5, 8 en 9)
Meisjes hebben meer kans op coeliakie dan jongens (2 en 5)
Daarnaast spelen nog zo’n 80 genen een rol in het ontwikkelen van coeliakie. (7)
Waarom zijn er mensen die al deze (bekende) genen hebben, maar geen coeliakie hebben? En aan de andere kant: Waarom zijn er mensen die maar een aantal van deze genen hebben, en toch coeliakie hebben? Deze 2 groepen mensen zijn het meest interessant om te onderzoeken. (7)
Wat is de functie van HLA en T-cellen en hun rol in de ziekte coeliakie? (6)
Er is een genetische samenhang tussen coeliakie en andere auto-immuunziekten. Heb je eenmaal een auto-immuunziekte, dan ben je vatbaar voor een tweede of derde. De meest voorkomende combinaties zijn coeliakie plus een schildklierziekte (Graves of Hashimoto) en coeliakie en diabetes type 1. (30)

Coeliakie-antistoffen (IgA-tTG)

De eerste stap naar de diagnose coeliakie, is een bloedtest op o.a. coeliakie-antistoffen (IgA-tTG) (10)
Antistoffen zijn witte bloedcellen die je beschermen tegen ziektes. Of (in geval van auto-immuunziektes) je ‘beschermen’ tegen je eigen lichaam. (6)
3 tot 15% van de volwassenen met coeliakie maakt geen coeliakie-antistoffen aan, maar heeft wel darmbeschadiging (11 en 28)
Wat is de functie van HLA en T-cellen en hun rol in de ziekte coeliakie? (6)
En er spelen nog veel meer cellen in het afweersysteem mee in het al dan niet ontwikkelen van coeliakie (12 en 15)
De meeste mensen waarbij coeliakie geconstateerd is, hebben een Ttg-waarde tussen de 50 en de 150. Het kan een paar jaar duren voordat de antistoffen weer normaal zijn. Bij kinderen duurt dit gemiddeld 12 maanden. (14)
Anti-tTG en vlokatrofie kunnen ook veroorzaakt worden door andere oorzaken dan coeliakie (29)
Coeliakie is geen allergie. Zowel een allergie als coeliakie worden veroorzaakt door een overactief immuunsysteem. Maar wat zijn nu eigenlijk de verschillen? Een allergie werkt met antilichaampjes, en coeliakie draait om cellen van het immuunsysteem, de zogeheten T-cellen in de darmen. (19 en 20)

Externe factoren

Ontwikkel je coeliakie altijd op kinderleeftijd, of kan het ook later ontstaan? De artsen zijn er niet over eens. (13)
De hoeveelheid en manier van gluteninname heeft geen invloed op het ontwikkelen van coeliakie (3)
De hoeveelheid en de manier van glutenintroductie bij baby’s heeft geen invloed op het ontwikkelen van coeliakie (4, 5 en 16)
Winterbaby’s die al vroeg gluten aangeboden krijgen, tussen vier en zes maanden, hebben twee keer zoveel kans op coeliakie. (1)
Keizersnee of een natuurlijke geboorte? Het maakt niet uit voor het risico op coeliakie. (30)
Het gebruik van antibiotica door een zwangere moeder of door een baby in de eerste zes maanden van diens leven vergroot niet de kans op coeliakie. (30)
De vitamine D status van moeder of kind is niet van invloed op het ontstaan van coeliakie. (30)
Of een zwangere moeder gluten eet of niet: het is niet van invloed op het ontstaan van coeliakie bij het kind. (30)
Borstvoeding heeft geen invloed op het ontwikkelen van coeliakie (4)
Kinderen met het HLA-DQ8 genotype die korter dan vier maanden borstvoeding krijgen, hebben tien keer zoveel kans op coeliakie. (1)
Vaccinatie tegen het rotavirus heeft geen invloed op het ontwikkelen van coeliakie (3)
Kinderen die gevaccineerd worden tegen een rotavirusinfectie en die bovendien tussen vier en zes maanden voor het eerst voeding met gluten eten, hebben een lagere kans op coeliakie. (1)
Het maakt niet uit of het kind vroeger buik- of luchtweginfecties heeft doorgemaakt (5)
De eerste drie maanden na een buikgriep is de kans op coeliakie 1,3 keer zo groot. (1)
Het land waar je vandaan komt heeft invloed op het ontwikkelen van coeliakie (2)
Het land waar je vandaan komt heeft geen invloed op het ontwikkelen van coeliakie (3)
Het maakt niet uit of je vader of je moeder coeliakie heeft (3 en 5)
Het maakt niet uit hoeveel familieleden met coeliakie je hebt (5)
Stress heeft invloed op het ontwikkelen van coeliakie (17 en 18)
Pfeiffervirus kan het gen voor auto-immuunziektes aan zetten (27)
Kan coeliakie ook getriggerd worden door hormoonveranderingen of een traumatische gebeurtenis? (30)

Gluten

Om coeliakie te ontwikkelen moet je gluten eten.
In theorie kan je genezen van coeliakie als je 20 jaar lang geen enkel spoortje gluten binnen krijgt (6).
Een gemiddelde coeliakiepatient krijgt de hele dag door kleine sporen van gluten binnen. Via de deurknop op school, via de hand die je krijgt van een klant, maar ook via voedsel. (21)
Uit Amerikaans onderzoek bleek dat de gemiddeld gevoelige coeliakiepatient (ca. 80% van de coeliaken) 10 mg gluten per dag binnen kan krijgen zonder klachten en zonder darmschade. (22)
De Europese norm voor glutenvrij is gebaseerd op dit Amerikaanse onderzoek. Glutenvrije producten mogen maximaal 20 ppm gluten bevatten. Met andere woorden: Als je alleen via dit product gluten binnen zou krijgen, mag je er een halve kilo van eten voordat je ziek wordt.
Het woord Glutenvrij is wettelijk beschermd. Het mag niet op een verpakking staan als niet zeker is dat het onder de 20 ppm zit.
Het ‘Crosed grain‘ logo (incl. nummer) is ook beschermd. Er zijn strenge eisen voor deze producten.

Andere glutenvrije logo’s (zo)ls bijvoorbeeld die van de AH) zijn niet beschermd en de producten worden niet zo streng gecontroleerd.
De kleine spoortjes gluten die je gedurende de dag binnen krijgt, noemen we ook wel glutenstapeling. (23)
Vanwege glutenstapeling moet je soms oppassen met glutenvrij tarwezetmeel (24)
Lees hier hoe wij om gaan met het opschrift Kan sporen van gluten bevatten (25)
De 20% van de coeliakie-patiënten die gevoeliger is, kan in stappen strenger gaan eten. Ik noem hier de gradaties: (21)
Maar hoe komt het nu eigenlijk dat de meeste coeliaken wel 10 mg gluten per dag kunnen verdragen? Ik weet het niet… (26)

Bronnen:

Ik ben glutenvrij

over coeliakie en ons glutenvrije leven

Hoe krijg je coeliakie?