Als iemand met coeliakie glutenvrij gaat eten, wordt zijn gezondheid (meestal) beter. Maar als hij iets met gluten binnen krijgt, reageert hij daar meestal heftiger op dan voordat hij glutenvrij ging eten. Ik schreef een blog over hoe dit kan. Maar het kan ook andersom: Dat je juist steeds minder reageert op gluten! In deze blog leg ik uit waarom.
Prof. dr. Koning legde dit uit tijdens het medisch forum:
“Geheugencellen die gluten herkennen gaan langzaam weg door het glutenvrije dieet. Hierdoor kan het zijn dat je minder last hebt als je een keertje gluten binnen krijgt.”
Op elk bijna Facebook coeliakie-forum is de vraag wel te vinden:“IN HET TIJDSCHRIFT VAN DE NCV STAAT EEN ARTIKEL OVER TOSTI-IJZERS EN BROODROOSTERS. GAAN JULLIE NAAR AANLEIDING VAN DIT ARTIKEL SOEPELER OM HIERMEE?”
Ik heb dit artikel natuurlijk ook gelezen en ik vind het een verwarrend onderzoek. Hieronder lees je waarom.
Ik raad iedereen aan om lid te worden van de NCV. Naast dat ze leuke en belangrijke activiteiten organiseren, houden ze ons op de hoogte van de laatste stand van zaken rondom coeliakie en het glutenvrije dieet. Maar nog belangrijker: Ze behartigen onze belangen bij de regering, bij artsen, bij de voedingsindustrie en nog veel meer. Kijk hier voor alle voordelen van het lidmaatschap.
Maar dat neemt niet weg dat ik soms vragen heb bij bepaalde dingen die ze doen. En als ik van de NCV geen antwoord krijg op die vragen, ga ik er zelf naar op zoek.
Artikel NCV
In het magazine Glutenvrij van juni 2021 staat een artikel over kruisbesmetting. Een broodrooster of tosti-ijzer delen, is dat veilig? Dit is deel 2 in de reeks kruisbesmetting. Al eerder deden ze onderzoek naar het gezamenlijke gebruik van een snijplank.
Uit de test blijkt dat een tosti-ijzer na uitschudden minder dan 5 ppm bevat, en een broodrooster 6 ppm. De NCV trekt de voorzichtige conclusie dat je met broodroosters voorzichtig moet zijn. Bij tosti-ijzers ligt dat eenvoudiger. Even schoonmaken door uit te schudden, lijkt voldoende.
Achtergrond van de test
Zoals de meesten van jullie wel weten, is uit onderzoeken gekomen dat de meeste mensen met coeliakie 10 mg gluten per dag verdragen. Vervolgens is gekeken hoeveel glutenvrije dieetproducten (brood, koek en pasta) mensen op een dag eten. Dat bleek ongeveer 500 gram te zijn. Hierop is de Europese norm gebaseerd, waarin staat dat een glutenvrij product maximaal 20 ppm bevat. Als je een halve kilo dieetproducten eet met 20 ppm gluten, blijf je dus onder de 10 mg.
In deze norm is geen rekening gehouden met andere dingen die je op een dag eet en een klein beetje gluten bevat. In deze norm is al helemaal geen rekening gehouden met kruisbesmetting bij het bereiden van producten of met andere manieren waarop je gluten binnen kan krijgen (een vieze deurklink of een zoen van je lief).
Hoeveel gluten op een dag?
Een glutenvrij product mag dus maximaal 20 ppm bevatten. De meeste glutenvrije producten bevatten (veel) minder dan 20 ppm. Er is dus gelukkig enige speling voordat je aan de 10 mg per dag komt.
Zoals gezegd: 10 mg is de hoeveelheid die de meeste mensen met coeliakie verdragen, zonder klachten en zonder darmschade. Het gaat om ongeveer 80% van de mensen met coeliakie. Ongeveer 20% van de mensen met coeliakie verdraagt dus minder dan 10 mg per dag. (Lees hier meer over strenger glutenvrij dieet). Aan de andere kant zijn er ook mensen die (veel) meer dan 10 mg per dag verdragen. Ieder heeft zijn eigen drempel. Het ingewikkelde is dat deze grens in de loop van je leven ook nog kan veranderen. Bijvoorbeeld naar aanleiding van hormonen (puberteit, zwangerschap, overgang), maar ik denk dat de grens ook anders is als je beter of minder goed in je vel zit.
Concentratie verwarren met massa
Ppm is parts per million (delen per miljoen). Dit is een maat voor concentratie. Hoeveel miligram gluten er dus zitten in 1 kilo product.
Ppm is volgens mij geen goede maat om te bepalen hoeveel gluten een broodrooster (of een snijplank) bevat. Je wilt namelijk weten hoeveel milligram gluten iemand eet. Een mooi voorbeeld is die pot pindakaas waar iedereen met zijn mes in zit, al dan niet met wat broodkruimels eraan. Pakt iemand met coeliakie met zijn eigen mes pindakaas uit die pot, dan kun je meten hoeveel gluten er op dat mes zit. Of je meet hoeveel gluten er op die boterham zit. Als je meet in milligrammen, is de uitkomst in beide gevallen hetzelfde. Als je meet in ppm waardes niet. Dan kun je wel je boterham met pindakaas opeten (geen risico volgens de ppm test), maar niet je mes met pindakaas aflikken (wel risico volgens de ppm test). Haha.
Een ander voorbeeld is een taart met spikkels. De spikkels alleen bevatten te veel gluten (meer dan 20 ppm). Maar als je de spikkels op de glutenvrije taart eet, bevat het opeens niet te veel gluten (minder dan 20 ppm).
Medici en diëtisten geven adviezen over het voorkomen van kruisbesmetting bij het glutenvrije dieet, maar deze adviezen zijn gebaseerd op ervaringen en zijn niet onderbouwd met degelijk onderzoek. In de huidige aanbevelingen van coeliakieverenigingen staat dat je alle keukenmaterialen en oppervlakken zo goed mogelijk moet schoonmaken en glutenvrij en glutenvol zo veel mogelijk gescheiden van elkaar moet houden.
Degelijk grootschalig onderzoek naar kruisbesmetting is duur en ingewikkeld. Daarnaast is het moeilijk te financieren omdat er geen financieel belang is bij het onderzoek, zoals er wel is bij medicijnen of dure behandelingen. Een goed onderzoek naar kruisbesmetting moet grootschalig van opzet zijn. Daarnaast moet het effect van het gedrag meerdere jaren gevolgd worden.
Toch zijn de afgelopen jaren een aantal onderzoeken gedaan naar kruisbesmetting in de keuken:
Amerikaanse onderzoekers ontdekten in 2020 dat hetzelfde mes gebruiken teveel gluten veroorzaakt, maar dat een frituurpan en een broodrooster waarschijnlijk wel kan (zie dit artikel van Tine Aarsen op het coeliakieforum).
Het is erg fijn dat de NCV nu ook onderzoek doet naar kruisbesmetting in veelvoorkomende praktijksituaties. Maar voor een groot opgezet onderzoek heeft de NCV geen geld. Het onderzoek is dusdanig klein dat je er eigenlijk geen stellige conclusies uit mag trekken. Dat had de NCV best wat duidelijker mogen communiceren.
De Amerikaanse coeliakieverenigingen hebben hun adviezen nog niet aangepast. Ze blijven pleiten voor een goede hygiëne (en contact met zichtbare kruimels vermijden).
Tine, Wendeline en Lisanne, dank jullie wel voor jullie interessante inbreng voor dit artikel!
Wat een heerlijke boek! Ik smulde tijdens het lezen. Van het verhaal, van de beschrijving van het Afrikaanse provincie stadje, van de Afrikaanse uitdrukkingen die gebruikt worden en natuurlijk van alle recepten die in het boek voorkomen. Ik kon het boek nauwelijks wegleggen en toen ik uitgelezen was begon ik met koken en bakken.
Beschrijving boek
Tannie Maria is een vrouw van in de 50 die brieven beantwoord bij de plaatselijke krant. De brieven gaan over meestal liefdesproblemen. In haar antwoord verwerkt ze altijd een recept. Voor troost, voor verleiding, of gewoon om de mensen dichter bij elkaar te brengen.
Als 1 van de briefschrijfsters vermoord wordt, doet ze samen met haar vriendinnen er alles aan om te bewijzen wie de moordenaar is.
Recepten in het boek
Achter in het boek staan de recepten beschreven die Maria in het boek kookt. De recepten zijn onderverdeeld in vlees, zoetigheden en brood. Een paar zijn glutenvrij (Martine milde schapenvleescurry, abrikozen jam, mangosorbet, chocolademoussetaart en tomatiebredie)
De boboti is makkelijk glutenvrij te maken als je glutenvrij brood neemt.
De rest moeten we maar vergeten… Behalve de muesli karnemelk beskuit, die wilde ik toch erg graag glutenvrij maken!
20 gram gedroogde appels, in stukken. Dit gaat makkelijk met een schaar.
50 gram pitten, zoals zonnebloem- en pompoenpitten
10 gram lijnzaad
1 tl fiberhusk (lees hier meer over deze en andere glutenvervangers)
100 gram bruine basterdsuiker
125 ml karnemelk
125 gram boter, gesmolten
2 eetlepels appelmoes
1 ei
Bereiding:
Verwarm de oven voor op 180 graden boven-en-onder verwarming. Vet een muffintray (ca. 30 x 20) in.
Meng alle droge ingrediënten. Klop de eieren los en klop de karnemelk en de gesmolten boter erdoor. Voeg het mengsel toe aan de droge ingrediënten en meng goed door elkaar. Schep het deeg in het bakblik (ongeveer 3 cm hoog) en bak de beskuiten in ongeveer 45 minuten.
Laat de beskuiten iets afkoelen. Haal ze daarna uit de vorm en laat ze op een rooster helemaal afkoelen.
Snijd de beskuiten in rechthoeken van 3 x 4 cm ongeveer.
Laat de beskuiten een nacht drogen in de warmhoudlade, of zet de oven op 80 graden en droog de beskuiten daarin gedurende 4-6 uur tot ze hard en droog zijn.
Bewaar ze in een luchtdichte trommel. Net als bij een biscuitje zijn ze heerlijk om in de koffie of de thee te dopen.
Vorige week ontmoette ik Lou en haar dochter Monira op station Amersfoort. Ze hadden een volle tas met croissants en ander lekkers voor mij mee.
Het verhaal
Monira en haar moeder brengen vanuit Amsterdam door heen Nederland lekkers van Craft coffee & pastry. Ze kunnen voor maximaal 6 mensen iets meenemen en kiezen elk weekend een ander station. Ze vragen hiervoor een kleine vergoeding (vanaf € 5,-).
Lou vertelt: “Het idee is ontstaan tijdens de lockdown, waarbij mijn dochter zich verveelde. Mijn vriend heeft glutenintollerantie en was elke week zo blij als een kind als wij er brood haalden bij Craft.Wij zijn namelijk bevoorrecht om in dezelfde stad te wonen als waar deze bakker staat. Zij wilde weten of we andere mensen tegen een vergoeding ook blij konden maken met Craft. Omdat dit een idee is waarbij ze iets voor andere doet wilde ik haar daar wel bij helpen. (Ik probeer de kinderen te stimuleren waar ze iets voor andere doen).“
Vervolgens bestel je zelf bij Craft coffee & pastry, betaal je zowel bij Craft als bij Lou en brengen Lou en Monira het naar het afgesproken station. En zij plakken er nog een gezellig dagje in die stad aan vast.
Mijn bestelling
Ik bestelde croissants en stokbrood en heb zo zitten smullen! Die croissants, zo lekker! Volgens mijn niet glutenvrije dochter zijn het precies normale croissants. En toen ik het stokbrood aansneed sprongen de tranen mij in de ogen. Ik had niet verwacht de geur van stokbrood weer te ruiken bij een glutenvrij stokbrood. Zelfs manlief at een paar sneetjes mee.
Dank!
Dank Gerry en Nilüfer voor het heerlijks dat jullie maken! Dank Lou en Monira voor het rondbrengen! Ik wens jullie nog heel veel gezellige moeder-dochter uitstapjes langs alle steden van Nederland (en nog een keer langs Amersfoort natuurlijk )
Over precies 1 maand komt het volgende Gelukkig & Glutenvrij magazine uit! Na het succes van het eerste deel, zijn we nu weer volop aan de gang voor het tweede deel.
De zomereditie van Gelukkig & Glutenvrij magazine staat bomvol vakantietips. Vakantie in eigen land, zomerse recepten, glutenvrije pizzamixentest en nog veel meer.
Afgelopen week regende het…. En niet zo’n beetje ook… Dus we zegden de camping af, en boekten twee nachten bij Stayokay Egmond. In deze blog lees je waar wij aten, en vind je een lijstje met tips van anderen.
Lunch bij Restaurant Natuurlijk
Ja! We mogen weer buiten de deur lunchen! Door de corona-maatregelen voorlopig alleen op het terras. Dus in de stromende regen, met winterjassen aan tegen de wind en kou, genoten wij van deze lunch.
Het meisje dat ons bediende was super. Niets was haar te veel, ze is wel 12 keer terug naar de keuken geweest om na te vragen of de smoothie/chocolademelk/marsmellows/pannenkoeken/nacho’s/… glutenvrij waren. En ook de keuken had duidelijk verstand van glutenvrij. We hebben heerlijk gegeten.
Om 18:00 uur gaan de terrassen dicht. We kunnen ’s avonds dus niet uit eten. We hadden er voor kunnen kiezen om te eten van het buffet van de Stayokay. Of om een maaltijd te halen bij 1 van de restaurants uit onderstaande lijstje. Maar we kozen er voor om op onze kamer te picknicken: Toastjes, kaasjes, nootjes, rauwkost, en nog veel meer lekkers!
Ontbijt bij Stayokay Egmond
Vanwege de corona-maatregelen mochten we niet in de ontbijtzaal eten. Gelukkig was het ontbijtbuffet wel open, en mochten we daar uitkiezen wat we wilden hebben. Van achteren werd glutenvrij brood gehaald en schone yoghurt en kaas.
Overige glutenvrije tips voor Egmond
Egmond aan Zee
Italiaans restaurant Angelo’s “Wist u al dat wij ook veel glutenvrije, lactosevrije, veganistische opties kunnen aanbieden?”
De Klok glutenvrije brownies
Van Speijk Bij van Speijk in Egmond aan zee hebben ze gv gebak!
Rosaria’s heeft glutenvrije pasta/pizza
Het Wapen van Egmond
snackbar Egmond heeft gv patat, kroket en kipnuggets
Brasserie Santiago
WindWijzer aan de Boulevard, klein biologische snackbar
Nautilus strandtent
De oude clipper
Strandtent de Uitkijk
Egmond Binnen
Nieuw Westert Egmond Binnen. “Zijn we 2 weken geleden gaan dineren. Ik kon gewoon van de kaart kiezen en werd aangepast.”
Heemskerk
Klein geluk ontbijt & lunch in Heemskerk. Volledig glutenvrij restaurant!
Over de hele wereld vragen mensen in mei aandacht voor coeliakie en het glutenvrije leven. Waarom? Dat lees je in deze blog. Daarnaast zette ik ideeën op een rijtje, zodat jij ook je steentje kunt bijdragen.
Waarom coeliakiemaand?
Hoewel steeds meer mensen de diagnose coeliakie krijgen, is het volgens de Nederlandse Coeliakie Vereniging nog steeds de meest onbekende volksziekte van Nederland. Geschat wordt dat 160.000 mensen coeliakie hebben en 135.000 mensen dit nog niet weten.
Tijd om coeliakie bekender te maken dus! En hoe kunnen we dit beter doen dan een hele maand aandacht te vragen voor coeliakie.
Coeliakie bekender maken
Iedereen kan z’n steentje bij dragen om coeliakie bekender maken. Je kan klein beginnen, in je eigen omgeving. Maar ook groter, bijvoorbeeld door aandacht te vragen in de media. Hieronder geef ik voorbeelden hoe jij coeliakie bekender kan maken:
Doe de glutenquiz! Daag je vrienden, kennissen en familie ook uit om hun glutenkennis te testen!
De enquête die ik stuurde naar vrienden en familie, heeft hen weer wat bewuster gemaakt;
Schrijf een brief of mail aan je vrienden en familie met ideeën voor glutenvrij lekkers en waar ze die kunnen kopen (zie hier een voorbeeld);
Stuur je vrienden en familie een kaartje om ze te bedanken dat ze altijd rekening met je houden
Trakteer in de klas van de glutenvrije kind, omdat zo goed rekening houden met haar dieet of juist om er wat meer aandacht aan te geven.
Geef de leerkracht van je kind een cadeautje, omdat hij/zij zo goed rekening houdt met het dieet;
Organiseer een glutenvrije proeverij;
Organiseer een volledig glutenvrij etentje of een feestje voor je vrienden.
Organiseer een volledig glutenvrij etentje of een feestje juist voor de mensen die iets verder van je af staan, maar waar jij of je glutenvrije kind wel regelmatig over de vloer komen – zie voorbeeld Sofie aan tafel.
Laatst zei ik in een gesprek met Lisanne Bosch (De Glutenvrije Diëtist): “Ik gok dat 30% van de Nederlanders met coeliakie niet (goed) glutenvrij eet.” Zij dacht dat het er veel meer zijn. Ik ging op onderzoek uit en ze blijkt gelijk te hebben.
Lees verder over dieettrouw, onbewuste foutjes en de urinetest.
Hopelijk kunnen we binnenkort weer ergens een terrasje pakken, lekker lunchen in het zonnetje. Maar voor zolang dat nog niet kan, maakte ik een lijst: Waar kan je veilig glutenvrij eten bestellen in Amersfoort?
Stefan Verhoeve en Ilona Punt maakten een prachtig glutenvrij en vegetarisch kookboek: Geniet Glutenvrij. Zelf zo prachtig, dat ze genomineerd werden voor de Lekker vega kookboekverkiezingen! Lees snel verder voor mijn review.
Bij mijn recensies voor kookboeken houd ik me vast aan de vragen die ik in de blogs over de kookboeken7daagse stelde.
a. Is het een volledig glutenvrij kookboek?
Ja! Het koekboek is volledig glutenvrij en vegetarisch. Daarnaast staat bij elk recept aangegeven of het ook veganistisch, melkvrij, eivrij en/of notenvrij is
b. Wat is de uitstraling van het boek?
Het is een prachtig boek met een harde kaft en zinnenprikkelende foto’s. Sommige pagina’s zijn zelfs voor alleen foto’s gereserveerd!
c. Wat voor recepten staan er in het boek?
In het kookboek staan recepten voor ontbijt, lunch, diner en dessert. Daarnaast staan er taart- en alcoholvrije drank recepten in het boek Ik maakte tot nu toe 2 gerechten:
WafelsPompoen risottoPompoensoep met gember
Daarnaast maak ik binnenkort de vega bobotie en de quiche met boerenkool en noten.
De groene quesadilla met roomkaas en avocado is helaas niet gelukt. Maar pannenkoeken zonder ei lukken bij mij nooit, dus dat hoeft niet aan het recept te liggen. Misschien moet er binnenkort een keer iemand meekijken wat ik fout doe…
d. Hoe zijn de recepten geordend? Ik houd van koken met de seizoenen. Is dat goed te doen?
De recepten zijn geordend in ontbijt, taart, lunch & speads, dranken, soep, diner en dessert. Daarnaast staan er 2 weekmenu’s in het kookboek. Beiden niet geordend naar de seizoenen. Maar gelukkig staat achterin een register, zodat ik kan opzoeken wat ik met die pompoen uit de moestuin moet doen, of met die spruitjes uit ons groentepakket.
d. Zijn de recepten goed te maken, de ingrediënten makkelijk te krijgen?
In de recepten wordt nauwelijks suiker gebruikt. Voor de suiker-vervangers (ahornsiroop, kokosbloemsuiker) zullen sommige mensen wel even moeten zoeken. Daarnaast wordt de gezonde cola gemaakt met de cola-plant. Maar de overige ingrediënten kan je in bijna elke supermarkt krijgen.
e. Staat er een bereidingstijd bij de recepten?
Ja, bij elk recept staat een bereidingstijd en eventueel een oventijd. Het verschilt van 5 minuten (koko choco cappuccino) tot 1,5 uur (tiramisu met zelfgemaakte lange vingers)
f. Staan er verhaaltjes in het boek?
Er staan geen verhaaltjes bij de recepten. Maar dit wordt ruimschoots goed gemaakt door de verhalen tussen de hoofdstukken door. Hierin leggen Ilona en Stefen uit hoe hun eetpatroon werkt. Ze vertellen over handige hulpjes in de keuken (keukenmachine, kruidenrek), over een huis met/zonder gluten, over de moestuin en waarom zij biologisch eten.
g. Is dit een aanvulling op de (glutenvrije) kookboeken die er al zijn?
Ja, absoluut! Het bevat dagelijkse recepten die ik graag wil maken. De meeste glutenvrije kookboeken zijn voornamelijk bakboeken, of bevatten recepten die je voornamelijk maakt als er bezoek komt. Geniet glutenvrij gaat echt over de alledaagse gerechten, die toch net anders zijn dan ik normaal zou maken. Daarnaast laten ze zien dat glutenvrij en vegetarisch heel goed samen kan.
Wil je nog meer van dit soort blogs lezen? Ik beschreef nog 22 (glutenvrije) kookboeken. Een lijst vind je hier: Glutenvrije kookboeken.
)
