In de week van 23 september was ik te gast bij radio 2, bij Van Steeg tot 1. Henk van Steeg wilde een week uitproberen hoe iemand met coeliakie leeft.

Half september kreeg ik een berichtje via twitter: Ha Mirjam, voor Radio 2 zou ik je graag even bellen. We willen graag aandacht geven aan Coeliaki. Kun je een DM sturen? Dank.

Hoe kwamen ze nou op coeliakie en hoe kwamen ze op mij?
Henk wilde voor zijn maandelijkse uitdaging iets doen met voeding, iemand volgen die sommige dingen niet mag eten. Eerst dachten ze aan een lactose-intolerantie. Ze belden met de Maag Lever Darm Stichting.
Daar zeiden ze: Als je nu echt iets wil wat een grote impact op je leven heeft, moet je coeliakie nemen.

Ze gezegd zo gedaan. Al googlend kwamen ze op mijn website, stuurden mij een berichtje via twitter en zo was ik de hele week in de uitzending.

Maandag glutenvrij

Op maandag hadden wij een (telefonisch) inleidend gesprek.

Henk gaat een week lang glutenvrij by Van Steeg tot 1

Dinsdag glutenvrij

Op dinsdag was te horen hoe wij samen boodschappen deden.
Dit fragment is helaas niet meer te beluisteren. Je kon horen hoe Henk en ik naar de supermarkt bij mij om de hoek gingen. Hij verbaasde zich er over in hoe veel artikelen gluten zitten en kocht voor zichzelf spullen om zijn glutenvrije week door te komen.

Woensdag glutenvrij

Op woensdag probeerde Henk in Hilversum glutenvrij te lunchen. Hij is uiteindelijk 1,5 uur bezig voordat hij een restaurant vindt waar je een glutenvrij broodje kan krijgen.
Helaas is ook dit fragment niet meer te beluisteren.

Donderdag glutenvrij

En op donderdag waren mijn man en ik uitgenodigd in de studio voor een glutenvrije borrel. Was deze ook echt glutenvrij? Je leest het uitgebreide verslag hier.

Onze kinderen zijn gek op de pasta van papa.
Mama maakt het ook wel eens, maar op een een-of-andere manier vinden zij die altijd minder lekker.
Dus ik kijk mee met manlief en beschrijf meteen voor jullie hoe hij zijn pasta-saus maakt.

Benodigd:

• Een pond gehakt half-om-half
• gehaktkruiden (die van Albert Heijn zijn glutenvrij), ca. 2 eetlepels
• italiaanse kruiden: tijm, marjolijn, rozemarijn, oregano, van elk ca. 1 eetlepel
• paprikapoeder, ca 1 eetlepel
• een gesnippert uitje
• groentes in kleine stukjes: wij gebruikten nu paprika, worteltjes en courgette
• 2 of 3 blikjes geconcentreerde tomatenpuree
   
• (glutenvrije) spagetti of andere pasta
   
• om het extra lekker te maken: lepel creme fraiche en vers geraspte parmesaanse kaas.

Bereiden:

Doe ruim water in de pan voor de pasta.
– Op de foto kan je zien dat wij 2 pannen pasta hebben: 1 glutenvrij en 1 met gluten. –

Doe het gehakt in de pan, samen met de gehaktkruiden, de italiaanse kruiden en de paprikapoeder. Bak onder zo af en toe roeren, totdat het bruin is.
Voeg het uitje toe.
Voeg de overige groentes toe. De harde groentes het eerst. En tenslotte de tomatenpuree.
– Je kan ook een deel van de groentes pureren. Hierdoor hebben de kinderen niet door dat ze groentes eten. –
Laat het geheel een kwartiertje pruttelen.

Kook ondertussen de pasta gaar, zoals op de verpakking aangegeven.

De pastasaus wordt extra lekker als je er een lepel creme fraiche doorheen doet. En als er je (vers) geraspte (parmesaanse) kaas overheen strooid.

Op verzoek: Wat is courgette pickels?
En andere courgette recepten.

Courgette pickels

Dit courgette in het zuur. Als augurken zeg maar.

Ik maakte het volgens het recept van Marja’s Moestuin:

Nodig: 3kg courgettes, 3 rode paprikas, 3 grote uien, ¼ kopje zout, 3 kopjes witte wijnazijn, 2 kopjes suiker, 3 EL honing,
1 EL mosterdzaadjes, 1/2 tl gemalen kurkuma,½ tl gemalen kruidnagel

Snijd de courgette, uien en paprika in kleine blokjes en doe deze samen in een grote schaal. Strooi hier het zout overheen en laat één nacht trekken. Neem een pan die groot genoeg is voor alle groenten en doe daar de azijn, de suiker, de honing en de kruiden in. Breng langzaam aan de kook en roer tot de suikerkristallen helemaal zijn opgelost. Doe nu de groenteblokjes erbij en laat het geheel 10 min sudderen. Vul het mengsel warm in gesteriliseerde (weck)potten, zet deze op hun kop en laat ze afkoelen.

Courgette chutney

Daarnaast maakte ik courgette chutney volgens het recept van Madelen.
Maar of die lekker is weet ik nog niet want de chutney moet 6 weken trekken.

Benodigd en bereiden: Zet een roestvrijstalen pan op met:

• 0,5 liter azijn en
• 400 gram suiker, roer totdat de suiker opgelost is Voeg toe:
• 1 kg in kleine stukjes gesneden courgette
• 400 gram gesnipperde uien
• 100 gram rozijnen
• 1 kaneelstokje
• 1 theelepel geplet korianderzaad
• 1 theelepel gehakte gember (merk Go-Tan)
  In een thee ei of een stukje gaas:
• 4 kruidnagelen
• 8 zwarte peperkorrels gekneusd

Breng aan de kook, laat drie kwartier pruttelen.
Verwijder de ingepakte kruiden en het kaneelstokje.
Doe de chutney in schone potten en zet ze ca. 10 minuten op z’n kop.

En dan komt het moeilijkste:
zes weken laten staan, want dan is deze houdbare chutney pas goed op smaak.

Mousaka

Daarnaast heb ik nog een paar keer mousaka gemaakt. Dit moet eigenlijk met aubergine, maar met courgette is het ook lekker! Ik gebruik een recept van Smulweb. Maar dan met de helft van de ingredienten en zonder wasmachine 😉

Courgette prut

Tenslotte maak ik ‘soep’ van courgette die ik in kleine hoeveelheden invries.
Het is soep zonder toevoeging, dus eigenlijk courgette prut.
Dit bewaren we in de vriezer, bijvoorbeeld voor de pasta-saus of om af te maken als soep.

En verder…

En kennen jullie al het recept voor chocoladebrownie met courget (van VoedZo)?
Of het recept voor courgette pannekoekjes (via Creeer met je hart)?
Ook bij sommige (glutenvrije) brood-recepten wordt courgette toegevoegd. Dit om het brood een betere bite te geven.

Ik werk bij een kleine gemeente in het midden van het land. 1 keer per jaar hebben we een personeelsuitje. Vorig jaar was dat binnen onze eigen, mooie gemeente. Nu gingen we naar Texel!

Bron foto

Om 7 uur ’s ochtends vertrokken de 2 bussen. Aan boord waren broodjes, koffie en koek. Speciaal voor mij was er voor glutenvrij eten gezorgd!

Helaas, de koek bleek niet glutenvrij.
Al op de boot voelde ik me niet lekker. En aangekomen in Oudeschild kon ik nog net de bus uitkomen. Op de stoep heb ik overgegeven. En daarna nog een aantal keer in de wc van museum Kaap Skil….

Na zo’n 2 uur, toen ik me weer goed genoeg voelde om te reizen, heeft een collega mij weer helemaal naar huis gebracht.

Jammer van het uitje!

Maar ik vind het ook zo jammer voor mijn collega’s, die zo goed hun best hebben gedaan om een glutenvrije dag voor mij te verzorgen… Ik kreeg zelfs nog een bos bloemen: Succes met het herstel!

________________________

De koeken kwamen van een bekende bakker uit het Gooi. Deze bakker heeft 1 bakkerij met 3 verkoop vestigingen. Ik belde met de ene vestiging. Ik dacht dat ze daar gekocht waren.
De mevrouw vertelde dat zij wel glutenvrij brood verkopen, maar dat maken ze niet zelf, want dan kunnen ze niet garanderen dat het glutenvrij is. Zij maken wel spelt-koeken, maar deze worden niet als glutenvrij verkocht.

De vrouw van mijn collega ging naar de vestiging waar ze de koeken had gekocht. Zij houden bij hoog en bij laag vol dat de koeken glutenvrij zijn…
Jammer!

Op vakantie maakten wij regelmatig uitstapjes.
Man en kleuter hadden dan vaak een broodje mee.
Maar zoals jullie wel weten, verkruimeld glutenvrij brood snel. Zeker als het een paar uur mee-hobbelt in een rugtas. Wij hadden dus geen brood mee. Maar wat dan wel?
Hierbij een lijst met dingen die regelmatig wel in onze rugzak te vinden waren:

• wortels
• babybels of ander kaasje
• nootjes
• gedroogd fruit
• soep (hotboosters)
• mini snickers
• Hema snoepjes (yoghurtrozijntjes, appel- en aardbeienstukjes)
• babydoekjes! (voor het schoonmaken van handen en het schoonmaken van wc’s

Natuurlijk vind je op mijn blogs Lunchtrommel, Dagje weg en Glutenvrije voorbereidingen voor een dagje weg nog veel meer tips. Maar die heb ik in de tent niet altijd bij de hand ;-). En kijk ook eens bij mijn blog Glutenvrij op hike.

Ik zeg het regelmatig: Lezen, lezen, lezen.
Etiketten moet je blijven lezen. Waar je het niet verwacht, kunnen gluten in zitten. Wat voorheen glutenvrij was, hoeft dat nu niet meer te zijn.
Natuurlijk zijn er hulpjes om glutenvrije artikelen te vinden, zoals diverse apps en de artikelenlijst die je bij veel winkels kan vinden. Maar lezen blijft belangrijk.
Hoe lees je eigenlijk zo’n etiket, waar moet je op letten?

De ingrediëntendeclaratie op etiketten van verpakte producten geeft belangrijke informatie. Alle ingrediënten die zijn gebruikt bij de productie worden vermeld. Kent u een product al, let dan vooral goed op als op de verpakking van een product de aanduiding ‘vernieuwd’ staat. Dit kan erop wijzen dat de samenstelling van het product is veranderd.

Niet glutenvrij

• Tarwe, rogge, gerst
• Haver (tenzij afkomstig uit een glutenvrije haverketen)
• Spelt, kamut, triticale
• Tarwemeel, griesmeel
• Tarwebloem, tarwemout
• Zemelen, grutten
• Couscous, bulgur, seitan
• Roggemeel, roggebloem
• Havermout, havervlokken, havermeel (tenzij afkomstig uit een glutenvrije haverketen)
• Gort, gerstemoutbloem, parelgort
• Muesli, cruesli
• Deegwaren, vermicelli, macaroni, spaghetti, mie
• Paneermeel
•  ‘bevat gluten’
• ‘bevat sporen van gluten’

Wel glutenvrij

Zetmeel en gemodificeerd zetmeel
Sinds 2000 moeten fabrikanten op het etiket vermelden of het gebruikte zetmeel afkomstig is van een glutenbevattend graan, zoals tarwe. Heeft de fabrikant maïs- of rijstzetmeel gebruikt, dan is de aanduiding zetmeel of gemodificeerd zetmeel voldoende. Dit zetmeel bevat van nature geen gluten.

Glutenvrije (dieet)producten bevatten soms tarwezetmeel. Dit tarwezetmeel is bewerkt. De gluten zijn er zoveel mogelijk uitgehaald. Als een product dit type tarwezetmeel bevat en het glutengehalte onder de norm (Codex Alimentarius, Europese Verordening EG 41/2009) ligt, dan mag het product glutenvrij worden genoemd. Omdat het product niet 100% glutenvrij is, is dit misschien verwarrend. Uit onderzoek blijkt echter dat veel mensen met coeliakie dit zonder problemen kunnen eten. Het kan voorkomen dat het gehalte aan gluten voor iemand toch te veel is, ook al is het wettelijk toegestaan. In dat geval bieden alleen producten die van nature glutenvrij zijn uitkomst.

Wordt geproduceerd in een fabriek waar ook gluten worden verwerkt
Kan sporen van gluten bevatten

Sommige mensen met coeliakie kiezen er voor om dit wel te eten.
Sommige mensen met coeliakie kiezen er voor om dit niet te eten.
Lees het artikel Kan sporen van gluten bevatten om hier zelf een keuze in te maken.
Wij eten het wel, maar niet te vaak en niet te veel.
 

Wat betekent glutenvrij?
Glutenvrij betekent letterlijk ‘geen gluten’. Voor veel glutenvrije dieetproducten is dit in de praktijk niet haalbaar. De norm voor ‘glutenvrij’ is vastgesteld in de Europese Verordening (EG) nr. 41/2009 en is kleiner dan 20 mg gluten per kg product. Hierin is de Codex Alimentarius voor glutenvrije dieetproducten overgenomen.

(Bron: //www.glutenvrij.nl/page/Glutenvrij-leven/Het-glutenvrije-dieet/Hoe-lees-ik-een-etiket maar aangepast aan onze situatie)

Wat neem je mee als je een dagje weg gaat?
Een lange dag werken/school, een dagje uit, of een dag op bezoek waarvan je weet dat zij niet voor jou (kunnen) zorgen.
Wat neem je mee als je geen beschikking hebt over koelkast en magnetron?

Eergisteren schreef ik een blog over Ik rij voor Glutenvrij. Zij (en wij!) willen willen het mogelijk maken dat al in een vroeg stadium, dus op de consultatiebureaus de diagnose coeliakie gesteld kan worden.

Gister plaatste ik een blog, waarin ik scheef dat Mirthe’s glutenvrije leven op het kinderdagverblijf heel goed gaat.

Helaas is deze week de laatste week op ‘ons’ kinderdagverblijf. Het is failliet gegaan. Met een aantal kinderen, in een ander gebouw, bij een andere organisatie, gaan we nu door. Er gaan een paar oude leidsters mee, maar er komen ook een paar nieuwe bij.

Morgen hebben we het intake gesprek. Ik heb een lijst gemaakt met punten die ik met hen ga bespreken. Het is vergelijkbaar met de lijst die ik ooit voor ‘ons’ kinderdagverblijf maakte, maar heeft een deel voortschrijdend inzicht.

Informatiemapje over coeliakie

• Glutenvrije dieetinformatie (folder van NCV)
• Brochure voor ouders van kinderen 0-12 jaar (folder van NCV)
• Pagina: School & Kinderactiviteiten van NCV
• Wat is coeliakie? (zelfgemaakte flyer)
• Ideeën voor glutenvrij lekkers(zelfgemaakt document)
• Stickers met “glutenvrij” (voor op potjes beleg e.d.)
• infoblad met foto van Mirthe en wat ze wel en niet mag eten (zelfgemaakt document)
• Voorleesboekje: Ik ben Mirthe en je moet weten…
  Of 1 van de andere Kinderboeken over coeliakie

Ideeën voor Glutenvrij

• Mirthe heeft een bak waar haar spulletjes in staan
• Wij geven Mirthe elke dag boterhammen o.i.d. mee
  Kunnen deze eventueel ook in de vriezer?
• Mirthe heeft een aantal eigen potten zoet beleg.
  Daarnaast heeft ze een eigen doosje in de koelkast voor kaas en vleeswaren. Bij binnenkomst gaan er rechtstreeks een aantal plakken in Mirthe’s doosje (ter voorkoming van kruisbesmetting)
  We kunnen ook kiezen voor ‘hotel-beleg’.
  We kunnen ook kiezen voor thuis smeren.
• Mirthe heeft een trommeltje met crackers, beschuit, soepstengels e.d.
• Mirthe heeft een trommeltje met koekjes
• Mirthe is gek op kaas en op (yoghurt) rozijntjes
• Mirthe heeft een trommeltje met traktaties (omdat ze de meeste traktaties niet mag hebben).
• Mirthe heeft in de diepvries een paar (versierde) cupcakejes in de diepvries voor verjaardagen e.d.
• Knutselmaterialen kunnen ook gluten bevatten
• Speciale gelegenheden, zoals Sinterklaas en verjaardagen van de leidsters graag minimaal een week van te voren overleggen, zodat wij kunnen zorgen voor soortgelijke vervanging.
• Uitleg andere kinderen:
  Voorleesboekje ‘Ik ben Mirthe en je moet weten’
• Brood smeren aan het aanrecht, zodat er geen verwarring ontstaat.
• Haar eten op een dienblad zetten zodat er een gluten vrije zone is voor haar

Mirthe is 2 en gaat 3 dagen naar de creche.
Glutenvrij blijven gaat hier super! Ze heeft een eigen bak met beleg, crackers, een trommeltje voor het koekmoment en een trommeltje voor tractaties. En elke dag geven we haar een trommeltje mee met krentebollen (want dat is momenteel het enige wat ze eet).
De leisters weten heel goed wat Mirthe wel en niet mag en houden hier goed rekening mee. Op leisters-verjaardagen tracteren ze dingen die Mirthe ook mag hebben.
Op kinder-verjaardagen krijgt Mirthe iets lekkers uit haar trommeltje of een cakeje uit de vriezer. Op de groep hangt een informatieblad met foto, voor als er vragen zijn.

Mirthe vindt het prima dat zij een andere tractatie krijgt dan de andere kinderen.
Maar straks op school wil ze er misschien bij horen…

Op het coeliakieforum lees ik verschillende manieren om dit aan te pakken.

Bewustwording bij kinderen en ouders:

• Aan het begin van het jaar en bij elk nieuw kindje delen we een zelfgemaakte flyer uit. Wat coeliakie is, wat mag ze wel en wat mag ze niet, onze telefoonnummers, emailadres etc. Er staat ook op die brief hoe belangrijk het voor kinderen is, dat ze erbij horen. En dat ze liever een keer te veel bellen dan te weinig.
• Wij hebben er voor gekozen om onze dochter in de kring dmv een klein verhaaltje en het laten zien van haar trommeltje zelf te laten vertellen dat ze geen gluten mag eten en dat ze daarom ook heel veel snoepjes en koekjes niet mag, MAAR dat er ook heel veel is dat ze wel mag eten.
• Als volwassene is het ook niet altijd leuk als er geen rekening gehouden wordt. Dus voor een kind is het nog erger. Je kunt mee huilen met je kind, en je kunt ook een oplossing zoeken.
• Ik vind persoonlijk dat ik niet van andere ouders kan verwachten om hun traktaties aan te passen aan mijn kind dat coeliakie heeft.
• Vorig jaar heeft de juf mij in de klas (groep 2) uitgenodigd om wat te vertellen over coeliakie. De kinderen hadden heel veel vragen over wat hij dan eigenlijk wel mag eten. Voor alle kinderen gv pepernoten gebakken zodat ze die lekker konden proeven.
  Ons zoontje vertelde zelf dat hij het leuk zou vinden als hij een traktatie mag, net als de rest. Vanaf die tijd komen ouders regelmatig naar me toe wat hij wel en niet mag hebben. Kinderen vertellen nu namelijk thuis dat er toch echt een gv traktatie bij moet. En dan ontkomen de ouders er niet meer aan hahaha.
• Wij hebben toen N. een half jaar in groep 1 zat in samenspraak met de dietist (maar dat kan je ook zelf doen ) een leerzame les over gezond eten gehad…
  Er was HEEL VEEL speelgoed eten, van vis en vlese, fruit, groente, patat, blikjes soep enzzzz en er was een grote GROENE bak en een grote RODE bak….
  Eerst verdeelden we gezond (fruit groente vlees) en ongezond (ijsjes, patat, snoep)
  En daarna mocht naëll bij elke bak eruit leggen wat zij niet mocht hebben…. en wat bleek….
  Bij de GEZOND bak mocht ze 99% van de spulletjes wel eten…. en bij de ONGEZOND bak, moest heel veel in de bak blijven…..
  Dus eigenlijk is “glutenvrij” niet alleen “lastig” of “zielig” want als er “gezond” gegeten word kan ze heel vaak gewoon meedoen!
• Organiseer een ‘Sofie aan tafel‘ voor de vriendjes met hun ouders. Een borrel of thee met glutenvrij lekkers. Laat zien wat er wel allemaal mogelijk is!

Tractatie:

• Alle verjaardagen van kinderen uit de klas bij ons op de kalender gezet. Dan vroeg ik een week van tevoren wat die ouder wilde tracteren, later is T dat zelf gaan vragen. Dan kon ik zelf iets meegeven of konden ze voor T naturel chips oid meegeven.
• In ieder geval dat trommeltje met lekkers. Voor als er toch niet aan het dieet gedacht is of als je kind het niet vertrouwd.
• In “ons” trommeltje dingen zitten die lekker afsteken bij de “normale” tractatie… zakjes chips, grote lolly, zakjes snoepjes, gevulde koek, chocoreepjes…… zo van PPUUUHHH ik mag het jouwe niet, maar het mijne is toch lekkerder.
• Stiekem (en dat probeer ik echt voor hem te verbergen) vind ik het eigenlijk veel prettiger als hij iets uit zijn eigen trommeltje eet. Dan weet ik in elk geval zeker dat er geen kruisbesmetting heeft plaatsgevonden.