De ideale timing voor het introduceren van gluten in het dieet van baby’s is al langere tijd onderwerp van discussie. Er werd gedacht dat het vroeger (wanneer het kind 4 tot 6 maanden oud is) introduceren van kleine hoeveelheden gluten, het liefst gedurende de periode van borstvoeding, het risico op coeliakie verlaagt. Dit is gebaseerd op kennis uit eerder onderzoek, bijvoorbeeld naar de Zweedse coeliakie epidemie van halverwege de jaren ‘80.
Afgelopen maand zijn er 2 studies gepresenteerd over dit onderwerp. Gelukkig hebben ze beiden dezelfde uitslag. Het gaat om de studies ‘Generatie R‘ en ‘Prevent Coeliac Disease‘.
De ideale timing voor het introduceren van gluten in het dieet van baby’s is al langere tijd onderwerp van discussie. Er werd gedacht dat het vroeger (wanneer het kind 4 tot 6 maanden oud is) introduceren van kleine hoeveelheden gluten, het liefst gedurende de periode van borstvoeding, het risico op coeliakie verlaagt. Dit is gebaseerd op kennis uit eerder onderzoek, bijvoorbeeld naar de Zweedse coeliakie epidemie van halverwege de jaren ‘80.
Afgelopen maand zijn er 2 studies gepresenteerd over dit onderwerp. Gelukkig hebben ze beiden dezelfde uitslag. Het gaat om de studies ‘Generatie R‘ en ‘Prevent Coeliac Disease‘.
Generatie R
BORSTVOEDING
In de ‘Generatie R’ studie worden 1679 Rotterdamse kinderen gevolgd die de coeliakiegenen HLA-DQ2 en/of 8 hebben. Onderzoekers verbonden aan het Erasmus Universitair Medisch Centrum keken of baby’s die lange tijd borstvoeding krijgen minder vaak coeliakie ontwikkelen. Hiermee toetsen ze de hypothese dat bepaalde stoffen in borstvoeding het immuunsysteem van de baby versterken en de kans op coeliakie kunnen laten verminderen. Het blijkt echter niet uit te maken of baby’s korter dan 6 maanden borstvoeding krijgen of langer dan 6 maanden. De kans dat de baby’s coeliakie krijgen is even groot (dit is gemeten op de leeftijd van 6 jaar).
GLUTEN INTRODUCTIE
Ook maakt het tijdstip waarop gluten wordt geintroduceerd bij baby’s niet uit. Een andere hypothese stelt namelijk dat wanneer je de introductie van gluten uit zou stellen, je de kans op coeliakie zou vergroten. Hiervoor werd echter geen bewijs gevonden. Er werd geen verschil gevonden tussen baby’s die voor de leeftijd van 6 maanden gluten kregen, en baby’s die na 6 maanden gluten kregen. De kans op coeliakie bleek even groot (gemeten toen ze 6 jaar waren).
Tussen 2007 en 2011 werden 944 baby’s uit 8 verschillende landen (Duitsland, Hongarije, Israël, Italië, Kroatië, Nederland, Polen en Spanje) kort na de geboorte geïncludeerd in de studie. Deze baby’s hebben een verhoogd risico op coeliakie omdat zij een eerstegraads familielid (broer, zus, vader of moeder) met coeliakie hebben en één van de erfelijke factoren (genen) voor coeliakie. Dat zijn HLA-DQ2 en HLA-DQ8. De deelnemende baby’s werden op de leeftijd van 16 weken (gelijk aan 4 maanden) willekeurig verdeeld (geloot) in twee groepen. De ene groep kreeg van de leeftijd van 16 tot 24 weken dagelijks 100 mg gluten, en de andere groep kreeg in die periode dagelijks een placebo (nepmiddel). Het bleek dat de introductie van gluten bij 16 weken (glutengroep) of bij 24 weken (placebogroep) geen effect heeft op het risico op coeliakie.
BORSTVOEDING
Van de 944 kinderen hebben 882 kinderen borstvoeding gekregen. Op de leeftijd van 6 maanden kregen 527 (56%) kinderen nog borstvoeding, waarvan 265 (28%) borstvoeding kregen zonder bijvoeding (behalve dan gluten of placebo voor de studie). Uit de bevindingen bleek dat borstvoeding geen invloed heeft op de ontwikkeling van coeliakie.
Ik wissel dit recept met yoghurt een beetje af met het recept van Jeandrine (met karnemelk). Maar welke ik nu het lekkerste vind, dat weet ik niet zo goed. Ik zou ze eens tegelijk moeten maken…
Ingredienten:
500 gram meel (mix van boekweit en/of teff, rijstmeel en ketanmeel)
zakje bakpoeder
350 gram honing of basterdsuiker
1 el fiberhusk
3 el koekkruiden
1 el anijszaad
snufje zout
1/2 liter yoghurt
rozijnen en gember
Bereiden:
Verwarm de oven op 180 graden.
Meng alle ingredienten door elkaar.
Stort het beslag in een cakevorm.
Bak de ontbijtkoek in 1 a 1,5 uur gaar. (Controleer met een sate-prikker. Als deze weer schoon uit de koek komt, is deze gaar).
Tip: Ik gebruik de helft voor 12 cupcakes. Makkelijk in te vriezen en mee te nemen. Deze cupcakes moeten ca. 20 a 30 minuten in de oven.
Op DIY for you and me stond een oproep om een gastblog te schrijven. Ik reageerde enthousiast en schreef meteen terug: “zou jij dan een gastblog over jouw leven met coeliakie willen schrijven op mijn website?“
Ik stelde haar een aantal vragen, en was blij verrast met de antwoorden. Dus anders dan een echte gastblog, is dit meer een interview. Ik vind het leuk om ook de ervaringen van een middelbare scholier hier op mijn website te plaatsen. Lees dit leuke interview met de blogger achter DIY for you and me.
Hoe is je blog ontstaan en kun je kort vertellen waar je voornamelijk over schrijft?
Mijn blog is simpelweg ontstaan doordat ik me verveelde. Ik wilde wat meer gaan doen, had ondertussen al heel veel ideeën voor berichtjes en las daarna in de “Hoe Overleef Ik” over een blog starten. Het leek me supergaaf om dat te doen en ben er dus gewoon mee begonnen! Bij het nadenken over waar mijn blog over gaat vond ik het wel moeilijk, maar DIY’s heb ik altijd al superleuk gevonden en het leek me heel gaaf om daarover te kunnen schrijven. Op dit moment schrijf ik (natuurlijk!) nog steeds over DIY’s, maar door mijn deelname aan #wijbloggenglutenvrij, ben ik wel meer gaan schrijven over mijn coeliakie en uiteindelijk ben ik ook steeds persoonlijker aan het schrijven, hoewel ik wel nog anoniem blog!
Wat doe je in het dagelijks leven?
In het dagelijks leven ben ik vooral met school bezig. Ik zit dit jaar in 3 Gymnasium en dat betekent voor mij een volgepland rooster met heel veel huiswerk. Verder blog ik natuurlijk ieder vrij momentje en ben ik verder nog bezig met fotograferen, tuinieren, DIY-en en nog meer dingetjes!
Hoe lang weet je al dat je coeliakie hebt en hoe is het ontdekt?
Nou, ik weet niet beter dan dat ik coeliakie heb. Bij mij is coeliakie ontdekt toen ik 2 en een half was. Ik was heel ziek, had een opgezwollen buik, moest overgeven, enzovoorts. Mijn vader & moeder zijn toen naar de huisarts geweest en zijn later doorgestuurd naar het ziekenhuis. In het ziekenhuis zeiden ze dat ze coeliakie niet verwachten, omdat het niet in mijn familie voorkomt. Ik ben een lactosevrij dieet gaan volgen, maar dit hielp (natuurlijk) helemaal niet. Na een biopt, kwam de diagnose coeliakie, waarna ik een glutenvrij dieet nam en daarna weer heel snel opknapte.
Weten jouw klasgenootjes dat je coeliakie hebt?
In de eerste klas had ik heel duidelijk uitgelegd dat ik coeliakie had en wat het inhield. Dit was vooral heel handig omdat we een paar weken later op kamp zouden gaan. Uit die klas zitten nog steeds een aantal kinderen dit jaar, de 3e, bij mij in de klas. Vorig jaar en dit jaar heb ik ook genoemd dat ik coeliakie heb, maar niet zo duidelijk als toen. De meesten weten er dus wel van, maar alleen de kinderen met wie ik veel omga, weten precies wat het inhoudt. Natuurlijk sta ik wel altijd open voor vragen en ik beantwoord ze dan heel graag, want ik vind het belangrijk dat kinderen er niet allemaal dingen over gaan bedenken, maar het gewoon weten, dan is er ook geen onduidelijkheid enzo.
Hoe reageren ze op jouw dieet? Word je er wel eens mee gepest?
Nee, ik ben nog nooit met mijn coeliakie gepest. Ik ben erachter gekomen dat wanneer je laat merken dat ze gewoon vragen kunnen stellen, ze je niet zullen pesten. Tenminste, bij mij is iedereen alleen maar heel nieuwsgierig naar waarom ik dan ander brood eet en wat ik verder eet. Natuurlijk zijn er wel eens jongens die dan denken dat ze grappig zijn met een gemene opmerking, maar na die ene opmerking gaan ze, tenminste bij mij, er niet over door.
Wat regelen jouw ouders voor jouw dieet en wat moet je zelf regelen?
Ik hoef niet heel veel te doen wat betreft mijn dieet. Sinds mijn tiende kan ik zelf brood bakken en doe dat nu om de week, de andere keren doet mijn moeder het. Verder ga ik af en toe mee naar de winkel en maak ik mijn eigen eten klaar om naar school te gaan. Ik neem ook eigenlijk altijd extra tussendoortjes mee voor naar school, omdat het nog wel eens voorkomt dat er iemand gaat uitdelen
En bak/kook je zelf dingen?
Nou, gek genoeg komt dat best wel weinig voor. Nou, qua bakken, bak ik natuurlijk (vrij) vaak brood. Maar als je denkt aan koekjes ofzo dan kopen we het eigenlijk altijd. Behalve als ik op glutenvrij kamp ga, dan nemen we altijd zelfgebakken lekkernijen mee!
Ga je wel eens uit eten of eten bij vrienden? Hoe pak je dat dan aan?
Ja, we gaan (natuurlijk) wel eens uit eten! We zoeken dan wel van te voren altijd een glutenvrij restaurant op en bellen om na te vragen of het ook echt glutenvrij is en of ze plek hebben. Ik vind het ook echt heel leuk om uit eten te gaan! Ik eet niet vaak bij vrienden, maar als ik er eet dan spreken we het van te voren wel af en het komt ook nog wel eens voor dat ik zelf pizza meeneem en we het dan daar in de oven stoppen.
En hoe doe je het met festiviteiten van school, met uitjes e.d?
Als ik echt naar iets groots ga, waar we ook uitgebreid gaan eten, bijvoorbeeld op kamp, picknicken, kerstdiner enzovoorts, dan spreken we altijd alles eerst door met de mentor. Ik neem vaak zelf dingetjes mee die erop lijken, zodat ik ook gewoon mee kan eten, of we proberen om een deel glutenvrij te maken en houden. Stel dat ik met mijn gezin alleen wegga, naar bijvoorbeeld een pretpark ofzo, dan kijken we van tevoren op de site van het park of er glutenvrije gelegenheden zijn en zo ja, waar. Verder neem ik gewoon altijd iets mee, gewoon omdat het handig is voor als het net niet even uit komt. Zo heb ik toch nog wat te eten.
Ben je bang voor de toekomst: uitgaan (bier), daten, op kamers, borrelen enz.?
Het is niet zozeer dat ik bang ben. Wel vraag ik me af hoe het dan zal zijn. Hoe zal ik er dan in staan? Hoe doe ik mee? Of doe ik niet mee? Neem ik dan nog steeds altijd wat mee? Het is gewoon zo dat je nooit weet hoe je in de toekomst wordt en zeker met die leeftijd… Ik weet het niet. Ik ben niet bang, maar wel benieuwd, maar eerlijk gezegd kan ik mezelf niet voorstellen dat ik dan heel anders sta in het glutenvrije leven dan nu.
Wat leuk om te lezen! Wat goed om te lezen dat jij en jouw klasgenoten zo goed met coeliakie om gaan. Dat is (volgens mij) inderdaad de juiste spirit: “Natuurlijk sta ik wel altijd open voor vragen en ik beantwoord ze dan heel graag, want ik vind het belangrijk dat kinderen er niet allemaal dingen over gaan bedenken, maar het gewoon weten, dan is er ook geen onduidelijkheid enzo.”
Ik vind het een geruststelling om te lezen dat jij nu zo fijn leeft met coeliakie op de middelbare school. En dat je geen zorgen hebt voor later. Ik hoop dat mijn dochter tegen die tijd ook zo in staat! (Maar ze moet nu nog met de lagere school beginnen ).
Dank je wel! – Mijn gastblog voor DIY for you and me laat iets langer op zich wachten. –
Is er iemand anders is die een gastblog voor mij wilt schrijven, of wil antwoorden op mijn vragen? Ik hoor het graag!
“Ik denk dat ik zonder brood makkelijk gezond kan eten”
Er zijn steeds meer (glutenvrije) mensen die geen brood eten. Ook ik eet weinig brood: Als ontbijt eet ik meestal havermuesli of havermoutpap. Als lunch eet ik vaak een salade of een restje warm eten. Zoals ik eerder al schreef is het voor mensen met coeliakie moeilijk om voldoende vezels binnen te krijgen (zie mijn blog Presentatie: Gezonde voeding bij coeliakie). En dat terwijl vezels belangrijk zijn voor een goede darmflora. Dus extra belangrijk voor iemand met coeliakie.
Terug naar de stelling: “Ik denk dat ik zonder brood makkelijk gezond kan eten“ Brood is in het Nederlandse voedingspatroon een belangrijke leverancier van B-vitamines (vitamine B1, B6 en foliumzuur), voedingsvezel en jodium. Het is in de praktijk lastig om vezels en jodium ook in dezelfde hoeveelheden uit andere voedingsmiddelen te halen.
Als je geen brood eet, kun je deze voedingsstoffen ook uit andere voedingsmiddelen halen, maar dat is voor de meeste mensen moeilijk haalbaar in de praktijk.
Hoe krijg je genoeg vezels binnen als je geen brood eet?
Een rekenvoorbeeld: 6 sneetjes volkorenbrood bevatten ongeveer 14 gram vezel. Die 14 gram vezel kun je ook binnenkrijgen uit:
560 gram gekookte groenten
of 780 gram gekookte aardappelen
of 670 gram gekookte zilvervliesrijst
of 195 gram gekookte peulvruchten
of 7 borden havermoutpap
Hiernaast moet je ook nog de gewone aanbeveling binnen krijgen: 2 ons groentes, 2 stuks fruit en 2 ons aardappelen/pasta/rijst/peulvruchten.
Krijg ik voldoende vezels binnen?
Als ontbijt eet ik meestal een kom yoghurt met havermuesli (in de winter pap van havermuesli).Ik gebruik daarvoor 1 cup havermuesli (ongeveer 85 gram). De muesli bevat per 100 gram 5,2 gram vezels (bron: verpakking) = 4,4 gram vezels.
Als lunch eet ik vaak 4 sneetjes haverbrood. 2,6 gram vezels per 100 gram (bron: ps in food service). Dat is per lunch 143,3 gram brood * 2,6/100 gram = 3,7 gram vezels.
Ontbijt + lunch = 8,1 gram vezels. Is nog lang niet vergelijkbaar met 6 glutenvolle volkorenboterhammen…
Is het beter als ik een salade eet, of een restje avondeten?
Deze week at ik als lunch een restje pasta met bolognese-saus.
100 gram glutenvrije pasta * 2,4 gram vezels per 100 gram = 2,4 gram vezels
TOTAAL 4,4 gram vezels.
Dit is veel meer vezels dan de 3,7 gram die ik uit het glutenvrije brood kreeg.
Maar… Ontbijt + Lunch = 4,4 + 4,4 = 8,8 gram vezels. Is nog niet de 14 gram uit 6 boterhammen.
Deze week at ik een maaltijdsalade van sla, sperziebonen, aardappels en zelfgemaakte pesto. 50 gram sla * 1,2 gram vezels per 100 gram = 0,6 gram vezels 100 gram sperziebonen * 2,6 gram vezels per 100 gram = 2,6 gram vezels 50 gram aardappel * 1,5 gram vezels per 100 gram = 0,7 gram vezels 50 gram basilicum * 3,9 gram vezels per 100 gram = 1,8 gram vezels TOTAAL 5,7 gram vezels. Dit is veel meer vezels dan de 3,7 gram die ik uit het glutenvrije brood kreeg. Maar… Ontbijt + Lunch = 4,4 + 5,7 = 10,1 gram vezels. Is ook nog niet de 14 gram uit 6 boterhammen.
Gelukkig eet ik veel meer fruit dan aangegeven. Dus krijg ik daar ook weer wat extra vezels mee binnen.
Conclusie: Het is moeilijk om voldoende vezels binnen te krijgen als je geen glutenvol volkoren brood eet. Ik krijg niet voldoende vezels binnen, maar ik ben goed op weg. Ik denk dat voor mij afwisseling belangrijk blijft: Soms een boterham als lunch, soms een salade of een restje warm. En daarnaast wat vaker een lepel lijnzaad of chiazaad door de muesli?
– Al eerder berekende ik of ik voldoende jodium binnen krijg. Lees hierover in de blog Voldoende Jodium? –
Vorige week hadden we van de tuin een heleboel groentes. Te veel om in 1 week op te maken. 1 paksoi ging naar de buren, voor gado-gado. En geinspireerd voor hun rijsttafel, maakte ik van een grote spitskool atjar.
Atjar Tjampoer
Ik baseerde mijn atjar op dit recept van Coquinaria. Maar omdat ik niet alle ingredienten in huis had, paste ik het een beetje aan. Ik deed ongeveer 1 uur over het bereiden van deze atjar, inclusief in potten scheppen.
Ingredienten:
1 grote spitskool (ca. 1 kilo)
2 venkelknollen
1 bosje bosuitjes
750 ml azijn
750 ml water
3 el suiker
1 el sambal
1 tl zout
1 tl kardemonpoeder
1 tl djahe (gemalen gemberwortel)
1 tl ketoembar (gemalen koriander)
2 el kurkuma (voor de kleur, anders blijft het erg grauw)
Extra benodigd: Een grote pan en een aantal glazen potten (gezamelijk goed voor ca. 1,5 liter)
Bereiding:
Was de groentes en snijd ze in kleine stukjes.
Steriliseer de potten (in een pan kokend water of gewoon in de vaatwasmachine).
Doe alle ingredienten in de pan en kook de groentes beetgaar (in het orriginele recept wordt dit uitgebreider gedaan, maar daar ben ik te lui voor).
Schep met een schuimspaan de groenten uit de pan en doe ze nog heet in de potten. Schep de potten helemaal vol, druk goed aan. Vul tenslotte af met het opnieuw opgekookte kookvocht tot de groenten compleet bedekt zijn. Sluit dan de potten en laat afkoelen. Door de potten heet te vullen en meteen af te sluiten, trekken de deksels vanzelf vacuüm. Bewaar in de koelkast of op een koele plek. Wacht enkele dagen voordat je de atjar gebruikt. Zolang de potten vacuüm gesloten blijven, blijft de atjar zeker enkele maanden goed. Eenmaal geopend de atjar niet langer dan een week bewaren. Daarom is het ook handiger om wat meer kleinere potten te gebruiken dan één hele grote.
Lekker bij een rijsttafel of leuk om cadeau te doen.
Een recept voor rode kool? Ja, want goed bereid is rode kool zoooo lekker! (En minder goed bereid is het een middelmatige groente). Rode kool met appeltjes. Het was vroeger het lievelingseten van manlief. Het is nu het lievelingseten van Eva (naast patat, pannekoeken, pasta en chili). Het is (ook) een wintergerecht. Maar de kolen komen nu van het land. Dus nu een recept (en de rest van de kool gesneden maar ongekookt in de vriezer voor nog heel veel lekkere maaltjes)
Ingredienten
(voor 4 personen)
1 rode kool van ca. 600 gram, schoongemaakte en in grove stukjes
1 scheutje azijn (zodat de rode kool mooi rood blijft en niet blauw kleurt)
1 eetlepel kaneel
een paar kruidnagels
1 eetlepel suiker
snufje zout
2 appeltjes, in stukjes
2 handjes rozijnen
Bereiden
Doe de kool en de andere ingredienten in een pan. Vul ca. een kwart van de pan met water. Breng het geheel aan de kook. Kook de kool in ongeveer 50 minuten goed gaar.
Lekker met gekookte aardappels en een worstje of gehaktbal.
Een recept voor rode kool? Ja, want goed bereid is rode kool zoooo lekker! (En minder goed bereid is het een middelmatige groente). Rode kool met appeltjes. Het was vroeger het lievelingseten van manlief. Het is nu het lievelingseten van Eva (naast patat, pannekoeken, pasta en chili). Het is (ook) een wintergerecht. Maar de kolen komen nu van het land. Dus nu een recept (en de rest van de kool gesneden maar ongekookt in de vriezer voor nog heel veel lekkere maaltjes)
Ingredienten
(voor 4 personen)
1 rode kool van ca. 600 gram
1 scheutje azijn (zodat de rode kool mooi rood blijft en niet blauw kleurt)
1 eetlepel kaneel
een paar kruidnagels
1 eetlepel suiker
snufje zout
2 appeltjes, in stukjes
2 handjes rozijnen
Bereiden
Doe de kool en de andere ingredienten in een pan. Vul ca. een kwart van de pan met water. Breng het geheel aan de kook. Kook de kool in ongeveer 50 minuten goed gaar.
Lekker met gekookte aardappels en een worstje of gehaktbal.
Mijn vaste voorraad is heel veel groter dan 5 producten. (Zie mijn blog Voorraadkast). Maar wat is nu mijn top 5? De 5 producten waar ik echt niet zonder kan?
Muesli! Havermuesli met getoaste boekweit flakes van Glutenvrijemarkt.com. Ik zet een kommetje muesli met yoghurt ’s avonds in de koekkast voor mijn ontbijt. Ik maak er havermoutpap mee. En ik gooi het door de (ontbijt) muffins (maar niet altijd, want dan eten de kinderen het niet meer – er zitten pitjes in).
Semper bakmix Het brood van deze mix, is het enige brood dat dochterlief echt goed eet. Het is dus ook een beetje paniek als het brood op is en de mix niet in huis…
Rijstmeel, kleefrijstmeel en tapiocameel van de Toko Ik maak hier cakejes en bkb’s mee. Maar ik gebruik het meel ook vaak als in een recept glutenvrije meel staat. Soms als aanvulling (zoals gister op aanvulling op cashuwnotenmeel), soms alleen een mix van rijstmeel en kleefrijstmeel/tapiocameel.
Gist, bakpoeder en suiker Want zonder deze drie, kan je haast niets bakken.
Tomatensaus Een beetje vreemde eend in de bijt. Want ik bak niet met tomatensaus. Maar we gebruiken het wel voor heel veel gerechten: spagetti bolognese, chili, lasagna, bobotie, paella, mousaka, …
).
